POČETNA SAVETOVANJA PROPISI SOFTVER NARUČIVANJE CENOVNIK KONTAKT LINKOVI

Opšti pojmovi VAT-a

Prilog 1.
 

uz Primedbe na nacrt Zakona o PDV-u
 

OPŠTI POJMOVI VAT-a *)

 

*) Odmah na početku moram da naglasim da NAMERNO koristim termin - VAT -  za poreski sistem koji se već tridesetak godina koristi u zemljama Zapadne Evrope (a koji se mi spremamo da uvedemo) i na čije se principe i opšte pojmove ovde podsećamo, kako bi se napravila jasna razlika u odnosu na naš sistem (koji se uvodi) i koji nazivam - PDV.



ŠTA JE  VAT (Value Added Tax)

- Vrsta višefaznog opšteg poreza na promet proizvoda i usluga kojim se oporezuje KRAJNJA POTROŠNJA.

Termin - VIŠEFAZNO - znači da se obračunava, odnosno plaća u SVIM fazama prometa, dakle plaćaju ga svi, niko nije oslobođen (uglavnom, da ne zalazimo ovom prilikom u detalje), a poreski obveznici ga, u određenom periodu (jednom mesečno, tromesečno, polugodišnje, godišnje …) odbijaju.

 

BITI PORESKI OBVEZNIK - je POGODNOST (PREDNOST)

VAT opterećuje krajnju potrošnju, odnosno - snosi ga samo kupac KOJI NEMA PRAVO ODBITKA. A pravo odbitka IMA SAMO PORESKI OBVEZNIK – pravno i fizičko lice koje nabavlja robu, odnosno plaća usluge - ne za sopstvene potrebe (krajnju potrošnju) - već u funkciji obavljanja svoje delatnosti. Biti poreski obveznik, u ovom sistemu - predstavlja pogodnost, jer samo on može odbiti plaćeni porez.

KONAČNO PORESKO OPTEREĆENJE – PLAĆA ONAJ KO NE MOŽE DA ODBIJE POREZ (građani, državni organi, sindikati, stranke – svi koji nisu privrednici). Porez se može odbiti kada je obračunat na robu ili usluge nabavljene u svrhe obavljanja delatnosti, a ne može se odbiti kada je roba kupljena (čak i od strane privrednika) u privatne svrhe.

Ali, svaki put ispitivati svrhu kupovine (provera šta je kome delatnost, i šta u okviru te delatnosti, taj konkretni kupac sme da kupi, a šta ne, šta mu je oprema, šta repromaterijal ili ambalaža i koju izjavu od P-1 do P-6 treba da da prodavcu itd) - skupo je i neracionalno. Stoga je oslobođenje (u funkciji privređivanja) SA OBJEKTA PROMETA – PREBAČENO NA SUBJEKTE PROMETA. Nije bitna roba koja se nabavlja ili usluga koja se pruža – na svaku od njih će biti plaćen porez, a oslobodiće ga se SAMO subjekt koji je PORESKI OBVEZNIK (koji ima od čega da ga odbije).

Ovo je ključna tačka i suština iz koje kasnije proizilaze sve razlike između ova dva sistema. Privreda, odnosno sav promet koji je u funkciji privređivanja - oslobođen je poreza, a država oporezivanjem potrošnje (koja nije u funkciji privređivanja) ostvaruje sredstva koja su joj potrebna za obavljanje funkcija koje su joj poverene.

Dakle, termin - PORESKI OBVEZNIK u poreskom sistemu VAT - trebalo bi da ima suštinski različit položaj i tretman (koji proističe iz različitog cilja ove dve vrste poreza).

 

CILJ POREZA - OPTEREĆENJE POTROŠNJE

Ovo je (deklarativno) cilj i svih (naših) dosadašnjih poreza na promet, ali je pitanje koje potrošnje. Po sada važećem Zakonu (kao i svim do sada) oporezovana je svaka potrošnja bez obzira na njenu svrhu (i za obavljanje delatnosti i za ličnu - tzv. krajnju potrošnju).

Osnovna karakteristika, koja je konstanta svih zakonskih rešenja proteklih godina, tiče se osnovice za obračun poreza. Naime, po našim propisima - U OSNOVICU ZA OBRAČUN POREZA ULAZI VEĆ PLAĆENI POREZ iz prethodnih faza (porez na porez), što znači da je faktičko poresko opterećenje - VEĆE OD NOMINALNOG.

RAZLOG - u nemogućnosti odbijanja, u  prethodnim fazama već plaćenog poreza - i dalje - ulazak (tog istog, već plaćenog poreza) u osnovicu za obračun poreza u sledećoj fazi. Preciznije, u toku proizvodnje nekog (ma kog) proizvoda “prave se troškovi”, odnosno proizvodnja košta i to ne samo da koštaju mašine, alati i repromaterijal, već koštaju i ljudi koji na njima rade, poslovni prostor u kome rade (od opremanja do opravki i održavanja), pa - kirija, struja, voda, telefoni, papiri, olovke, heftalice, spajalice, toneri za štampače, koverte, poštanski troškovi … Prilikom plaćanja ovih troškova, u više od polovine slučajeva – plaćen je porez na promet (oslobođena je samo oprema i repromaterijal). Dodaju li se ovome troškovi prodaje i marketinga, dobija se da je, na kraju, makar tri četvrtine troškova proizvodnje opterećeno porezom (plaćenim). Kako u cenu gotovog proizvoda (na koji se plaća porez) ulaze (logično) i svi troškovi (sa sve plaćenim porezima na njih), jasno je da je taj krajnji porez, u jednom (dobrom) delu i – POREZ NA POREZ.

Primer - Uzmimo neki proizvod koji se na tržištu prodaje po ceni od - 120 dinara. Kupac je dakle platio 120 dinara, od kojih proizvođaču pripada 100 dinara a državi 20 dinara (uzeto je da je stopa VAT-a 20%). Ali, od onih 100 dinara proizvođačevih, 95 dinara su troškovi, u kojima je sadržano oko 20 dinara već plaćenog poreza.  Dakle, država po jednom proizvodu naplati 40 dinara, a proizvođaču ostaje za obnavljanje proizvodnje, razvoj i dobit - 5 dinara. Ova kalkulacija može biti i nešto gora i nešto bolja, ali u proseku je ovakva, vidljivo - očajno nepovoljna po proizvođača (u ovome, gotovo sigurno, treba tražiti razloge "izbegavanja" plaćanja poreza).

Kod VAT-a, svi porezi plaćeni u funkciji obavljanja delatnosti (repromaterijal, oprema, kancelarijski materijal, kirija, struja, telefoni, saradnici - dakle svi troškovi proizvodnje) ODBIJAJU SE I NE ULAZE U CENU PROIZVODA, odnosno nema ih u osnovici krajnjem kupcu gotovog proizvoda.

Primer - Gornji porimer bi značio da troškovi ne bi bili 95 dinara - već 75 dinara, što bi moglo značiti dve stvari - 1. ukoliko bi cena ostala ista - 100 dinara + 20 dinara porez - 120 dinara, proizvođaču bi za obnavljanje proizvodnje, razvoj i dobit (umesto 5) ostalo - 25 dinara,  što nije beznačajno, jer bi osim proste reprodukcije, mogao i da se razvija (“širi”, više troši – što pomaže drugima da se i oni razvijaju i “šire”, da zapošljava nove ljude, koji bi više trošili kao krajnji potrošači, što bi punilo državnu kasu), a ovo sve zajedno znači – razvoj (ne samo pokretanje) privrede i celog društva; ili 2. – prodavac (proizvođač, trgovac…) bi mogao da snizi cenu (što je malo verovatno u prvoj fazi, s obzirom na realno stanje – zastarelost opreme, oronulost objekata itd, ali u nekoj sledećoj fazi – vrlo verovatno), što bi pogodovalo kupcima i, naravno, (opet) društvu u celini

Potrošnja je dakle opterećena - ali je uvek jednako opterećena,  bez obzira na to koliko i kakvih proizvodnih faza uključuje.

 

RAZLOG UVOĐENJA VIŠEFAZNOSTI - UBRZANJE PROMETA

U komplikovanoj tržišnoj privredi, NE ZNA SE - DA LI JE KUPAC - krajnji potrošač, kome treba obračunati - ili je privrednik - koji ne plaća ovaj porez, jer je u svrhu obavljanja delatnosti. Utvrđivanje ovoga - svaki put, prilikom svake prodaje, vrlo je komplikovano, dugotrajno i u krajnjoj liniji neracionalno, jer usporava promet. Rečeno je već, da je neracionalno da prodavac utvrđuje svrhu kupovine, odnosno čemu će roba da služi (pa je teret sa objekta prebačen na subjekt). Ali jednako je neracionalno (a sa stanovišta kupca i prodavca – i neposlovno) da jedan drugoga proveravaju (posebno koliko ko poreza treba da plati, jer radi se o poslovnim partnerima, o stranama u ugovoru i nijedna strana nije i ne sme da bude „jača“ od druge).

Stoga je usvojen princip oporezivanja svake faze prometa, pa ga prodavac (proizvođač, trgovac itd) obračunava i naplaćuje prilikom svake prodaje (ne ulazeći u to da li mu je kupac – poreski obveznik i da li će i koliko odbiti, ili je -fizičko lice koje to nabavlja za lične potrebe), kao i što ga kupac plaća prilikom svake nabavke, a uplaćuju ga, u određeno vreme (za određeni period), na propisani račun poreske uprave, u iznosu koji predstavlja razliku između plaćenog i naplaćenog poreza.

Dakle, jednostavno, svi plaćaju, a odbijaju samo poreski obveznici.

 

Rezimirajmo - PREDNOSTI VAT-a

Značajna prednost VAT-a je u tome što NIJE OPTEREĆEN CELOKUPAN PROMET - VEĆ SAMO ONAJ VIŠAK koji ostane kada se odbiju nabavni troškovi.

Iz ovog, dalje slede sledeće pogodnosti i pozitivni privredni efekti:

-  Neto prodajne cene ne sadrže porez;

- Poreskom obvezniku (proizvođaču, privredniku) - plaćeni porez (za nabavku robe i usluge u funkciji obavljanja delatnosti) pojavljuje se samo kao privremena stavka (na potražnom delu);

-  Troškovi za kupljenu robu po pravilu su jednaki neto kupovnoj ceni, odnosno računaju se u neto iznosu;

-  Roba na zalihama kod preduzeća (proizvođača, trgovca) nije opterećena porezom, zbog poreskog odbitka;

- UKUPNO PORESKO OPTEREĆENJE SVAKOG proizvoda i usluge - JEDNAKO JE STOPI POREZA. Potrošnja je uvek jednako opterećena, bez obzira na to - koliko proizvodnih faza uključuje;

- Ne utiče na jednakost privrednih subjekata na tržištu, odnosno neutralan je, jer ne izaziva neravnopravnost u slobodnoj utakmici na tržištu (svi imaju kalkulaciju neto cene bez poreza, a ne samo neki za neke delatnosti i robe);

-  Jasan je i jednostavan (svi ga, u “lancu”, plaćaju i odbijaju svoj deo) pa nema potrebe za posebnim izjavama, utvrđivanjima - ko je kupac i ima li pravo na oslobođenje ili ne i slično, čime se ubrzava i pojednostavljuje, a samim tim i pojeftinjuje promet roba i usluga;

Ostvarivanjem ovakvih efekata, privredi bi se olakšao rad, već i samim tim što bi sve vreme kalkulisali sa “čistim” troškovima (neto cene) i tačno znali iznose poreza, dok bi država dobila veći broj poreskih obveznika i mogućnost kvalitetnije kontrole.
 

Rasterećenjem privrede, odnosno privrednika (u najširem smislu - kao proizvođača, pružaoca usluga, trgovaca i svih drugih koji obavljaju određene ekonomske aktivnosti, u okviru svoje delatnosti, u cilju sticanja dobiti), njihovim faktičkim oslobađanjem od plaćanja poreza na promet svega nabavljenog u svrhu obavljanja delatnosti, predstavlja važnu - STIMULACIJU PRIVREDE i to je ono što predstavlja kvalitet i glavni “razlog za” uvođenje ovog poreza. Posredni pozitivni efekti koji bi nastali po državu (stimulacija privrede - izaziva povećanje obima i bogatstva, a - bogatija privreda - to su bogatiji pojednici, koji su poreski obveznici, pa je i - bogatija država) nisu nevažni, uz jednu napomenu da - direktni efekti (veći broj poreskih obveznika i povećanje kontrole plaćanja poreza) ne smeju biti glavni i prevashodni razlog uvođenja ovog sistema oporezivanja.
 

Naprotiv, oni sami kao jedini cilj, mogu biti i destimulativni faktor koji vodi osiromašenju privrede, što vremenom dovodi do smanjenja broja poreskih obveznika, postajući tako sami sebi smetnja.

 

Ljiljana Milanković-Vasović

INTERMEX ONLINE
KLIKNITE da se ulogujete!

ISPROBAJTE BESPLATNO!


ARHIVA VESTI

Sankt Peterburg se od 30. oktobra zatvara na sedam dana

KALKULATORI KAMATA
Izračunajte kamatu
VISOKA ŠKOLA ZA PREDUZETNIŠTVO – EKONOMIJA – MENADŽMENT - BEZBEDNOST

ONLINE TEHNIČKA PODRŠKA
INTERMEX NEWSLETTER

Propisi i teme iz oblasti prava - mailing listaUkoliko želite da budete redovno obaveštavani o aktuelnim propisima, temama iz oblasti prava, novim izdanjima i proizvodima Intermexa prijavite se na mailing listu.

Vaša email adresa:

Prijava Odjava  
PROPISI NA ENGLESKOM

Tekstovi važećih zakona
na engleskom jeziku

PRAVNI INFORMATOR

Pročitajte u NOVOM
broju Pravnog informatora
za jul-avgust 2024.

RADNO PRAVO

Prestanak radnog odnosa policijskog službenika zbog nastupanja bezbednosnih smetnji – oslobađajuća presuda u krivičnom postupku i posledice

RADNO PRAVO

Prestanak radnog odnosa direktora

SUDSKA PRAKSA – RADNO PRAVO

SUDSKA PRAKSA - Evropski sud za ljudska prava

Ometanje lica u ostvarivanju prava na predstavku

PREKRŠAJI

Sporazum o priznanju prekršaja

SUDSKA PRAKSA

Krivično delo i prekršaj

SUDSKA PRAKSA

Nasilje u porodici – Akt pretnje - Kvalifikovanje

SUDSKA PRAKSA

Zaštita od nasilja u porodici – Mere zaštite – Iseljenje iz porodičnog stana ili kuće

OBLIGACIJE

Ugovor o zajmu i ugovor o poklonu – Prividan ugovor - Ugovor o poklonu kao sredstvo ispunjenja obaveza po ugovoru o pozajmici

OBLIGACIJE

Ugovor o zajmu u našem pravnom sistemu

NARODNA BANKA SRBIJE

Faktor pohlepe i inflacija

BILI SMO PRISUTNI
2016 2015 2014 2013 do 2012

Savetovanja na kojima smo učestvovali
kao generalni pokrovitelj ili sponzor
(izaberite godinu)